Studium przypadku – postępowanie o zatwierdzenie układu

Wstęp

Postępowanie o zatwierdzenie układu istnieje w polskim porządku prawnym od 2016 roku. Popularnością cieszy się jednak dopiero od niedawna – zapewne za sprawą nowelizacji prawa restrukturyzacyjnego, która weszła w życie grudniu 2021 r.. Ustawa po zmianach sprawiła, że postępowanie jest teraz procesem prostym i szybkim w porównaniu do pozostałych postępowań restrukturyzacyjnych. Jest to postępowanie pozasądowe, jego trwanie określone jest maksymalnie na cztery miesiące, a dłużnik w jego toku zyskuje ochronę przeciw egzekucyjną oraz m.in. zakaz wypowiadania przez jego kontrahentów umów o strategicznym znaczeniu dla  jego przedsiębiorstwa.

Warunki wszczęcia i prowadzenia postępowania o zatwierdzenie układu

Podstawowym wymogiem skorzystania z postępowania o zatwierdzenie układu jest posiadanie tzw. zdolności restrukturyzacyjnej. Posiadają ją przedsiębiorcy w rozumieniu kodeksu cywilnego (również osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą), spółki kapitałowe nieprowadzące działalności gospodarczej, wspólnicy spółek partnerskich oraz wspólnicy spółek osobowych, którzy są niewypłacalni lub zagrożeni niewypłacalnością (a więc ci, którzy utracili zdolność do wykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych lub ci, których sytuacja ekonomiczna wskazuje, że w niedługim czasie mogą stać się niewypłacalni). Postępowanie o zatwierdzenie układu może być prowadzone jedynie wówczas, gdy suma wierzytelności spornych (których istnienie jest kwestionowane przez dłużnika) uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.

Wszczęcie postępowania o zatwierdzenie układu oraz jego etapy

Pierwszym krokiem w zakresie wszczęcia tego postępowania jest zawarcie umowy o sprawowanie nadzoru nad jego przebiegiem z osobą posiadającą licencję doradcy restrukturyzacyjnego, która ma docelowo pełnić funkcję nadzorcy układu. Do zadań nadzorcy układu, we współpracy z dłużnikiem, należy m.in. sporządzenie spisów wierzytelności bezspornych i spornych oraz wstępnego planu restrukturyzacyjnego, przygotowanie propozycji układowych, samodzielne zebranie głosów wierzycieli (głosujących nad przyjęciem układu), w dalszej zaś kolejności sporządzenie sprawozdania, którego załącznikiem jest m.in. właściwy plan restrukturyzacyjny.

Do wszczęcia tego postępowania nie jest potrzebne postanowienie sądu, zamiast tego nadzorca wraz z dłużnikiem dokonuje ustalenia tzw. dnia układowego, o czym nadzorca układu dokonuje obwieszczenia w Krajowym Rejestrze Zadłużonych („KRZ”).

Spis wierzytelności bezspornych zawiera przy tym zestawienie wierzycieli i wierzytelności uznanych przez dłużnika, natomiast spis wierzytelności spornych zawiera co do zasady te wierzytelności, których dłużnik nie uznaje, np. wobec których toczy się proces z powództwa wierzyciela, które są bezpodstawne, etc. Układem, oprócz wierzytelności ujętych w spisie wierzytelności bezspornych, objęte są z mocy samego prawa wierzytelności osobiste powstałe przed dniem układowym, odsetki za okres od dnia układowego oraz wierzytelności zależne od warunku (tzw. wierzytelności warunkowe). Układ nie obejmuje natomiast m.in. wierzytelności powstałych po dniu układowym, wierzytelności ze stosunku pracy (chyba że wierzyciel wyraził na to zgodę), wierzytelności alimentacyjnych oraz rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci. Co istotne, układem objęte mogą być również wierzytelności z tytułu zobowiązań publicznoprawnych – zaległości podatkowych, opłat, składek z tytułu ubezpieczeń społecznych, etc.

Wstępny plan restrukturyzacyjny

Wstępny plan restrukturyzacyjny to dokument zawierający analizę przyczyn trudnej sytuacji ekonomicznej dłużnika, wstępny opis planowanych środków restrukturyzacyjnych, ich harmonogram oraz sprawozdanie finansowe sporządzone dla celów tego postępowania. Z powyższego można już wyinterpretować, iż w celu przeprowadzenia postępowania o zatwierdzenie układu dłużnik musi również przedstawić przyczyny swoich problemów oraz przede wszystkim pomysł na polepszenie swojej sytuacji finansowej. Takie rozwiązanie ma wykazać, że przyjęty układ zostanie wykonany, dłużnik odzyska swoją pozycję finansową oraz przekona wierzycieli do głosowania za układem.

Ustalenie i dokonanie obwieszczenia w KRZ przez nadzorcę układu.

Po sporządzeniu spisu wierzytelności, spisu wierzytelności spornych oraz wstępnego planu restrukturyzacyjnego, nadzorca układu może dokonać obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego (najczęściej jest to dzień obwieszczenia). Zgodnie z ustawą skutki otwarcia postępowania powstają z dniem układowym, jednak to w dniu obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego powstaje zakaz wypowiadania (bez zgody rady wierzycieli) umów najmu lub dzierżawy, lokalu lub nieruchomości, w których jest prowadzone przedsiębiorstwo dłużnika. Nadzorca układu sporządza również tzw. spis umów o podstawowym znaczeniu dla prowadzenia przedsiębiorstwa dłużnika, które będą objęte zakazem możliwości ich wypowiadania. Obowiązuje również zakaz wszczynania egzekucji oraz obowiązek zawieszenia już toczących się postępowań egzekucyjnych wobec majątku dłużnika - dotyczącego wierzytelności objętych układem.

Propozycje układowe, głosowanie nad układem i zatwierdzenie układu

Propozycje układowe składa dłużnik. Określają one sposób restrukturyzacji jego zobowiązań (dla przykładu: odroczenie terminu wykonania świadczenia, rozłożenie spłaty na raty, czy też zmniejszenie wysokości wierzytelności).

Po ustaleniu dnia układowego nadzorca układu zbiera głosy wierzycieli. Wierzyciele oddają głos za pośrednictwem systemu teleinformatycznego Krajowego Rejestru Zadłużonych, obsługującego postępowanie sądowe, w którym nadzorca układu zamieszcza kartę do głosowania. Możliwe jest także zwołanie (bezpośredniego) zgromadzenia wierzycieli, podczas którego dochodzi do głosowania nad układem, a które przeprowadza nadzorca układu.

Opis przebiegu i wynik głosowania na zgromadzeniu wierzycieli zamieszcza się w protokole sporządzonym przez nadzorcę układu (w którym stwierdza on przyjęcie lub brak przyjęcia uchwały). Uchwała zgromadzenia wierzycieli zostaje przyjęta, jeżeli wypowie się za nią większość głosujących wierzycieli, którzy oddali ważny głos, mających łącznie co najmniej dwie trzecie sumy wierzytelności przysługujących głosującym wierzycielom. Przy czym jeżeli głosowanie nad układem przeprowadza się w grupach wierzycieli (jest tak praktycznie zawsze), to układ zostaje przyjęty, jeżeli w każdej grupie wypowie się za nim większość głosujących wierzycieli mających łącznie co najmniej dwie trzecie sumy wierzytelności przysługujących głosującym wierzycielom z tej grupy.

Wniosek o zatwierdzenie układu

W przypadku stwierdzenia przyjęcia układu dłużnik formułuje i wnosi do właściwego Sądu Rejonowego za pośrednictwem KRZ wniosek o zatwierdzenie układu. Co ważne, uzasadnienie tego wniosku powinno być w odpowiedni sposób sformułowane, albowiem to na dłużniku w treści (uzasadnienia) wniosku o zatwierdzenie układu ciąży obowiązek wykazania istnienia wszystkich przesłanek pozytywnych (zdolność restrukturyzacyjna i stan niewypłacalności/zagrożenia niewypłacalnością, przyjęcie układu), jak również brak przesłanek negatywnych zatwierdzenia układu (zgodność układu z prawem, wykazanie, iż układ zostanie wykonany). Sąd powinien wydać postanowienie w przedmiocie zatwierdzenia układu w terminie dwóch tygodni od dnia złożenia wniosku. Postępowanie kończy się z dniem uprawomocnienia się postanowienia – o zatwierdzeniu lub odmowie zatwierdzenia układu.

Wykonanie oraz stwierdzenie wykonania układu

Z dniem uprawomocnienia się postanowienia o zatwierdzenie układu nadzorca układu obejmuje funkcję nadzorcy wykonania układu (chyba że układ stanowi w tym zakresie inaczej). Nadzorca dba, aby układ był wykonywany na zasadach i warunkach określonych w propozycjach układowych (chociażby w przedmiocie spłaty raty), a przyjęte środki restrukturyzacyjne były realizowane zgodnie z ustalonym planem restrukturyzacyjnym.

Jeżeli dłużnik nie wykonuje postanowień układu albo jest oczywiste, że układ nie będzie wykonany (i wyłącznie w tych sytuacjach), możliwa jest zmiana lub uchylenie układu. Skutkiem uchylenia jest możliwość dochodzenia przez dotychczasowych wierzycieli wobec dłużnika swoich roszczeń w pełnej wysokości.

Po wykonaniu układu lub wyegzekwowaniu wierzytelności objętych układem sąd na wniosek dłużnika lub nadzorcy wykonania układu wydaje postanowienie o wykonaniu układu.

Zalety postępowania o zatwierdzenie układu

Do niepodważalnych zalet postępowania o zatwierdzenie układu należy jego prosty charakter i relatywnie krótki okres trwania. W przypadku przyjęcia, zatwierdzenia i wykonania układu dochodzi do redukcji zobowiązań przedsiębiorcy, restrukturyzacji jego przedsiębiorstwa, a przede wszystkim do uniknięcia upadłości, co jest głównym celem postępowania restrukturyzacyjnego. Ma to umożliwić dalsze prowadzenie i rozwój działalności gospodarczej, pozostanie w obrocie profesjonalnym, zawieranie i realizację kontraktów, płacenie podatków, zatrudnianie pracowników etc. – a więc wrócić do funkcjonowania bez obciążenie bieżącymi zaległościami. Reasumując – układ jest szansą, o którą warto się postarać.

radca prawny Łukasz Bogaczyk

Kancelaria Radcy Prawnego Maciej Sójka w Poznaniu