Przestępstwa restrukturyzacyjne

Wstęp

W cza­sie tr­wa­nia po­stę­po­wa­nia re­struk­tu­ry­za­cyj­ne­go mo­że dojść do popełnienia przestępstw. Dla postępowania takiego nie przewidziano żadnych kontratypów, więc każde poświadczenie nieprawdy, fałszywe zeznania, działanie na szkodę czy każde, mówiąc prosto, oszustwo, może być i zazwyczaj będzie kwalifikowane jako przestępstwo. Warto też zwrócić uwagę na to, że już samo Pra­wo re­struk­tu­ry­za­cyj­ne (dalej: p.r.) kry­mi­na­li­zu­je dwa czy­ny.

Usta­wa z dnia 15 ma­ja 2015 ro­ku (Dz. U. z 2022 r. poz. 655) przewiduje konsekwencje z tytułu:

- zło­że­nie fał­szy­wych lub za­ta­je­nia praw­dzi­wych in­for­ma­cji przed sę­dzią ko­mi­sa­rzem, nad­zor­cą lub za­rząd­cą – w art. 399 (po­zba­wie­nie wol­no­ści do lat 3, a zatem mi­ni­mal­nie mie­siąc ka­ry po­zba­wie­nia wol­no­ści);

- nie­wy­da­nie za­rząd­cy ksiąg ra­chun­ko­wych lub in­nych do­ku­men­tów z ma­jąt­ku dłuż­ni­ka – w art. 400 (po­zba­wie­nie wol­no­ści od 3 mie­się­cy do lat 5).

PRZE­STĘP­STWA OKRE­ŚLO­NE W PRA­WIE RE­STRUK­TU­RY­ZA­CYJ­NYM

Oba wymienione prze­stęp­stwa sko­re­lo­wa­ne są z na­ru­sze­niem okre­ślo­nych prze­pi­sów p.r., zwią­za­nych z obo­wiąz­ka­mi dłuż­ni­ka w po­stę­po­wa­niu ukła­do­wym lub sa­na­cyj­nym, wskazanym wprost w przepisach ogólnych ustawy, mianowicie w art. 36 ust. 2 p.r.: „Dłuż­nik udzie­la nad­zor­cy ukła­du peł­nych i zgod­nych z praw­dą in­for­ma­cji w ce­lu wy­ko­rzy­sta­nia w po­stę­po­wa­niu re­struk­tu­ry­za­cyj­nym oraz udo­stęp­nia do­ku­men­ty do­ty­czą­ce swo­je­go ma­jąt­ku i zo­bo­wią­za­ń”.

Spraw­cą tych prze­stępstw mo­że być tyl­ko dłuż­nik lub oso­ba upraw­nio­na do jego re­pre­zen­tacji.

Dłuż­nik to podmiot, któ­re­mu usta­wa przy­zna­je bezpośrednio zdol­ność re­struk­tu­ry­za­cyj­ną, a za­tem przed­się­bior­ca, spół­ka z ogra­ni­czo­ną od­po­wie­dzial­no­ścią, spół­ka ak­cyj­na nie­pro­wa­dzą­ca dzia­łal­no­ści go­spo­dar­czej, wspól­nik oso­bo­wej spół­ki han­dlo­wej po­no­szą­cy od­po­wie­dzial­ność za zo­bo­wią­za­nia spół­ki bez ogra­ni­cze­nia ca­łym swo­im ma­jąt­kiem oraz wspól­nik spół­ki part­ner­skiej (art. 4 ust. 1 pkt 1-4 p.r.).

Do in­ter­pre­ta­cji po­ję­cia oso­by upraw­nio­nej po­win­no się natomiast od­po­wied­nio sto­so­wać art. 308 k.k. i przyjąć, iż reprezentantem dłużnika jest oso­ba, któ­ra na pod­sta­wie prze­pi­su praw­ne­go, de­cy­zji wła­ści­we­go or­ga­nu, umo­wy lub fak­tycz­ne­go wy­ko­ny­wa­nia, zaj­mu­je się spra­wa­mi ma­jąt­ko­wy­mi in­nej oso­by praw­nej, fi­zycz­nej, gru­py osób lub podmio­tu nie ma­ją­ce­go oso­bo­wo­ści praw­nej, albowiem zgodnie z tą (szerzej ujętą) koncepcją – od­po­wie­dzial­ność kar­ną z art. 399 i art. 400 p.r. bę­dzie po­no­sić tak­że pro­ku­rent, czy peł­no­moc­nik spółki.

PRZE­STĘP­STWA RE­STRUK­TU­RY­ZA­CYJ­NE – FOR­MAL­NE I UMYŚL­NE

Za­rów­no prze­stęp­stwo z art. 399, jak i art. 400 p.r. ma cha­rak­ter for­mal­ny, tzn. jego ka­ral­ność nie za­le­ży od skut­ku dzia­ła­nia lub za­nie­cha­nia spraw­cy (ewentualna od­po­wie­dzial­ność dłuż­ni­ka nie jest za­tem uza­leż­nio­na od fak­tu wy­stą­pie­nia cho­ciaż­by szko­dy majątkowej).

Oba prze­stęp­stwa re­struk­tu­ry­za­cyj­ne moż­na natomiast po­peł­nić tyl­ko umyśl­nie z za­mia­rem bez­po­śred­nim lub ewen­tu­al­nym. Dłużnik mu­si za­tem mieć za­miar, to jest chcieć po­peł­nić prze­stęp­stwo (za­miar bez­po­śred­ni), lub co najmniej prze­wi­dy­wać moż­li­wość je­go po­peł­nie­nia i go­dzić się na to (za­miar ewen­tu­al­ny). Je­śli spraw­ca (dłużnik) dzia­łał nieumyśl­nie – nie miał za­miaru po­peł­nie­nia czy­nu, a czyn po­peł­nił jedynie po­przez nie­za­cho­wa­nie re­guł ostroż­no­ści wy­ma­ga­nych w da­nych oko­licz­no­ściach – to nie bę­dzie pod­le­gał od­po­wie­dzial­no­ści kar­nej.

OD­PO­WIE­DZIAL­NOŚĆ KAR­NA ZA ZŁO­ŻE­NIE FAŁ­SZY­WE­GO OŚWIAD­CZE­NIA

Dłuż­nik skła­da­jąc wnio­sek o otwar­cie przy­spie­szo­ne­go po­stę­po­wa­nia ukła­do­we­go mu­si zło­żyć (obligatoryjne) oświad­cze­nie, że in­for­ma­cje za­war­te we wnio­sku i za­łącz­ni­kach są praw­dzi­we i zu­peł­ne (art. 228 ust. 1 p.r.). Oświad­cze­nie to, zgod­nie z tre­ścią art. 203 ust. 1 p.r., za­wie­ra klau­zu­lę na­stę­pu­ją­cej tre­ści: „Je­stem świa­do­my od­po­wie­dzial­no­ści kar­nej za zło­że­nie fał­szy­we­go oświad­cze­nia”. Je­śli za­tem oświad­cze­nie ta­kie jest nie­zgod­ne z praw­dą, to dłuż­nik bę­dzie po­no­sił od­po­wie­dzial­ność kar­ną z art. 233 § 1 i 6 k.k., za­gro­żo­ne­go ka­rą po­zba­wie­nia wol­no­ści od 6 mie­się­cy do lat 8.

Dru­ga zagrożona karalnością sytuacja nie wynikająca wprost z p.r. zachodzi, gdy dłuż­nik skła­da wnio­sek o otwar­cie po­stę­po­wa­nia ukła­do­we­go. Robiąc to, jest bowiem jednocześnie zo­bo­wią­za­ny do upraw­do­po­dob­nie­nia zdol­no­ści do bie­żą­ce­go za­spo­ka­ja­nia kosz­tów po­stę­po­wa­nia ukła­do­we­go i zo­bo­wią­zań po­wsta­łych po dniu je­go otwar­cia. Upraw­do­po­dob­nie­nie to wy­ma­ga zło­że­nia na pi­śmie oświad­cze­nia, że in­for­ma­cje przed­sta­wio­ne przez dłuż­nika są praw­dzi­we i zu­peł­ne. W przy­pad­ku po­da­nia nie­praw­dy lub za­ta­je­nia praw­dy, dłuż­nik także bę­dzie po­no­sił od­po­wie­dzial­ność kar­ną z art. 233 § 1 i 6 k.k.

Również przy skła­daniu wnio­sku o otwar­cie po­stę­po­wa­nia sa­na­cyj­ne­go istnieje ryzyko odpowiedzialności karnej dla wnioskodawcy. Zło­że­nie ta­kie­go wnio­sku ob­wa­ro­wa­ne jest ści­śle okre­ślo­ny­mi wy­mo­ga­mi for­mal­ny­mi, wska­za­ny­mi w art. 284 p.r. Ust. 3 te­goż prze­pi­su, które wska­zu­ją, że dłuż­nik mu­si przedło­żyć wraz z wnio­skiem wstęp­ny plan re­struk­tu­ry­za­cyj­ny wraz z uza­sad­nie­niem wska­zu­ją­cym, że je­go wdro­że­nie przy­wró­ci dłuż­nikowi zdol­ność do wy­ko­ny­wa­nia zo­bo­wią­zań. Tu­taj rów­nież plan ten mu­si być po­twier­dzo­ny oświad­cze­niem, że in­for­ma­cje w nim za­war­te oraz w za­łącz­ni­kach są praw­dzi­we i zu­peł­ne. Je­śli da­ne te są niepraw­dzi­we lub praw­dzi­we da­ne, przy­kła­do­wo unie­moż­li­wia­ją­ce prze­pro­wa­dze­nie sa­na­cji, zo­sta­ły za­ta­jo­ne, dłuż­nik bę­dzie po­no­sił od­po­wie­dzial­ność kar­ną z art. 233 § 1 i 6 k.k.

radca prawny Łukasz Bogaczyk

Kancelaria Radcy Prawnego Maciej Sójka w Poznaniu